De Roos van Leary: Inzicht in Menselijke Communicatie en Interactie

Wat is de Roos van Leary?

De Roos van Leary is een psychologisch model dat inzicht biedt in de manier waarop mensen met elkaar communiceren en omgaan binnen relaties. Dit model, ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary in de jaren ’50, heeft een belangrijke rol gespeeld in het begrijpen van de dynamiek tussen mensen, zowel in persoonlijke als professionele contexten. Het wordt vaak gebruikt in communicatie- en leiderschapstrainingen, omdat het helpt bij het identificeren en aanpassen van interactiepatronen om effectievere communicatie en samenwerking te bevorderen.

De Basis van het Model

De Roos van Leary verdeelt gedrag in vier kwadranten, gebaseerd op twee dimensies: de machtsdynamiek en de samenwerkingsbereidheid.

1. Boven-onder: Deze dimensie gaat over de machtsverhouding in interacties. Gedrag kan ofwel dominant zijn (‘boven’) of ondergeschikt (‘onder’). Dit verwijst naar wie de leiding neemt in een gesprek of relatie, en wie zich meer volgend of passief opstelt.
2. Samen-tegen: Deze dimensie beschrijft de mate van samenwerking in een interactie. Gedrag kan ofwel coöperatief (‘samen’) of confronterend (‘tegen’) zijn. Samenwerkend gedrag is gericht op het bevorderen van een harmonieuze relatie, terwijl tegenwerkend gedrag juist conflicterend of competitief is.

Door deze twee dimensies te combineren, ontstaan er acht verschillende gedragsstijlen, die elk een specifieke rol spelen in menselijke interacties.

De Acht Gedragsstijlen

1. Leidend (boven-samen): Dit gedrag is dominant en coöperatief. Een leidende persoon neemt de leiding, maar doet dit op een manier die anderen uitnodigt om mee te doen en bij te dragen. Dit gedrag wordt vaak geassocieerd met goede leiders die richting geven zonder autoritair te zijn.
2. Helpend (onder-samen): Dit gedrag is ondergeschikt en coöperatief. Helpend gedrag is ondersteunend en gericht op samenwerking. Deze personen zijn vaak de stille krachten in een team die anderen helpen zonder zelf de leiding te willen nemen.
3. Volgend (onder-samen): Net als bij helpend gedrag, is volgend gedrag ondergeschikt en coöperatief. Volgende personen passen zich aan en zijn bereid om anderen te volgen in hun beslissingen, zonder weerstand te bieden.
4. Afhankelijk (onder-tegen): Dit gedrag is ondergeschikt maar niet coöperatief. Afhankelijk gedrag wordt vaak getoond door mensen die zich passief verzetten of weinig initiatief tonen, terwijl ze niet actief proberen bij te dragen aan de samenwerking.
5. Opstandig (onder-tegen): Dit gedrag is ondergeschikt en confronterend. Opstandige personen kunnen passief-agressief zijn of indirect weerstand bieden aan anderen, zonder direct de confrontatie aan te gaan.
6. Aanvallend (boven-tegen): Dit gedrag is dominant en confronterend. Aanvallend gedrag wordt getoond door personen die de leiding nemen, maar dit op een agressieve of competitieve manier doen, waardoor ze vaak conflicten veroorzaken.
7. Aansporend (boven-tegen): Dit gedrag is dominant en confronterend, maar met een motiverende toon. Aansporende personen proberen anderen te stimuleren of te dwingen om in actie te komen, vaak door druk uit te oefenen.
8. Competitief (boven-tegen): Dit gedrag is dominant en sterk gericht op competitie. Competitieve personen proberen altijd beter te zijn dan anderen en gaan graag de strijd aan, zelfs als dat tot conflicten leidt.

De Dynamiek van Gedrag

Een van de belangrijke aspecten van de Roos van Leary is het inzicht dat gedrag in interacties elkaar beïnvloedt. Dit betekent dat het gedrag van één persoon vaak een voorspelbare reactie oproept bij een ander. Bijvoorbeeld, dominant gedrag (boven) roept vaak ondergeschikt gedrag (onder) op. Wanneer iemand zich dominant opstelt, zal de ander vaak meer volgend of passief worden.

Aan de andere kant, roept coöperatief gedrag (samen) vaak ook coöperatief gedrag op, terwijl confronterend gedrag (tegen) meer weerstand of conflicten kan veroorzaken. Dit betekent dat de manier waarop iemand zich opstelt in een interactie, grote invloed kan hebben op de dynamiek van het gesprek en de uiteindelijke uitkomst.

Praktische Toepassingen: De Roos van Leary in Lean en Procesverbetering

De Roos van Leary wordt vaak gebruikt in trainingen en coaching om communicatievaardigheden te verbeteren. Dit model kan echter ook een belangrijke rol spelen binnen Lean-omgevingen, waar de focus ligt op het elimineren van verspilling en het verbeteren van processen. Effectieve communicatie is hierbij essentieel, omdat de interacties tussen teamleden invloed hebben op de efficiëntie en kwaliteit van de processen.

Leiderschap en Teamdynamiek

In een Lean-omgeving is het belangrijk dat leiders niet alleen de processen aansturen, maar ook de mensen in die processen goed begeleiden. Als een leidinggevende merkt dat zijn of haar team passief reageert op verbeterinitiatieven, kan het nuttig zijn om minder dominant en meer coöperatief gedrag te vertonen. Hierdoor voelen teamleden zich meer betrokken en zijn ze eerder geneigd om actief bij te dragen. Dit sluit aan bij Lean-principes, waarbij medewerkers worden aangemoedigd om deel te nemen aan het verbeteren van hun eigen werkprocessen.

Een goed voorbeeld hiervan is het dagelijkse stand-up overleg in Lean, waar teams kort de voortgang bespreken en eventuele problemen signaleren. Als de leidinggevende te dominant aanwezig is, kan dat ertoe leiden dat teamleden minder geneigd zijn om actief deel te nemen. Door een meer faciliterende houding aan te nemen en ruimte te geven voor input van alle teamleden, worden ideeën en verbeterinitiatieven van de werkvloer gestimuleerd. Dit bevordert zowel de samenwerking als de kwaliteit van de oplossingen die worden aangedragen.

Omgaan met Weerstand

Tijdens Lean-trajecten komt het regelmatig voor dat medewerkers weerstand bieden tegen veranderingen, vooral wanneer deze hun dagelijkse werk beïnvloeden. De Roos van Leary kan hierbij inzicht bieden in hoe je het beste kunt omgaan met tegenwerkend gedrag. Een teamlid dat weerstand vertoont, kan bijvoorbeeld opstandig of competitief gedrag (onder-tegen of boven-tegen) vertonen.

In plaats van dit gedrag te beantwoorden met aanvallend gedrag (boven-tegen), wat de weerstand kan versterken, kan een Lean-coach kiezen voor een meer coöperatieve benadering (samen-samen). Door een open gesprek aan te gaan en samen naar oplossingen te zoeken, kan de coach het gedrag van het teamlid beïnvloeden en ombuigen naar meer coöperatief gedrag. Dit ondersteunt de invoering van Lean-processen en vergroot de kans dat medewerkers de veranderingen accepteren en actief meewerken aan verbetering.

Continu Verbeteren en Gedragsverandering

Het Lean-principe van Kaizen, dat draait om continu verbeteren, vereist dat alle teamleden betrokken zijn bij het opsporen en oplossen van problemen. De Roos van Leary kan helpen om de communicatie en interacties binnen een Kaizen-team te verbeteren. Als een teamlid bijvoorbeeld regelmatig terugvalt in afhankelijk gedrag (onder-samen), kan de teamleider proberen dit te doorbreken door het teamlid actief aan te moedigen verantwoordelijkheid te nemen en initiatieven te tonen.

Dit kan worden bereikt door tijdens Kaizen-sessies gericht vragen te stellen of specifieke taken toe te wijzen, wat de betrokkenheid en het gevoel van eigenaarschap vergroot. Dit leidt niet alleen tot verbeterde processen, maar ondersteunt ook de persoonlijke ontwikkeling van de medewerkers.

Hoe Werkt de Roos van Leary?

De Roos van Leary werkt door mensen bewust te maken van hun eigen gedragsstijlen en hoe deze het gedrag van anderen beïnvloeden. Timothy Leary ontdekte dat mensen vaak voorspelbaar reageren op bepaalde gedragingen. Bijvoorbeeld, dominant gedrag lokt vaak ondergeschikt gedrag uit, terwijl coöperatief gedrag coöperatief gedrag oproept.

Als je een bepaalde reactie van iemand wilt uitlokken, kun je je eigen gedrag aanpassen. Wil je bijvoorbeeld dat iemand actiever deelneemt aan een gesprek, dan kan het helpen om zelf minder dominant en meer uitnodigend te zijn.

Daarnaast biedt de Roos van Leary handvatten om problematische interacties te verbeteren. Als twee mensen bijvoorbeeld voortdurend botsen, kan dit komen doordat ze beide tegenwerkend gedrag vertonen. In zo’n geval kan een van de partijen proberen om de dynamiek te veranderen door meer coöperatief gedrag te tonen, wat de kans vergroot dat de ander ook minder confronterend wordt.

De Roos van Leary en Andere Modellen voor Teamcommunicatie en Gedrag

De Roos van Leary is een bekend model dat wordt gebruikt om de communicatie en interacties binnen teams en organisaties te analyseren en te verbeteren. Hoewel dit model veel inzichten biedt, zijn er ook andere modellen die vergelijkbare inzichten verschaffen. Deze modellen helpen teams en individuen beter te begrijpen hoe interacties verlopen en hoe ze hun communicatie kunnen verbeteren. In dit artikel bespreken we een aantal van deze modellen, waaronder DISC, MBTI, Situational Leadership, Transactionele Analyse, het Johari Venster, Spiral Dynamics en The Five Dysfunctions of a Team. Elk model biedt een eigen perspectief en specifieke toepassingen, waardoor ze verschillende aspecten van team- en organisatiegedrag verduidelijken:

1. DISC Model
   • Wat is het?: Het DISC-model verdeelt persoonlijkheidstypes en gedragsstijlen in vier categorieën: Dominant (D), Invloedrijk (I), Stabiel (S), en Consciëntieus (C). Het helpt individuen en teams te begrijpen hoe verschillende persoonlijkheden op elkaar reageren.
   • Toepassing: Dit model wordt vaak gebruikt in leiderschapstrainingen, teamontwikkeling en bij het verbeteren van communicatie. Net als de Roos van Leary biedt DISC inzicht in hoe mensen communiceren en samenwerken, en hoe je je eigen gedrag kunt aanpassen om beter met anderen om te gaan.
2. MBTI (Myers-Briggs Type Indicator)
   • Wat is het?: De MBTI is een instrument dat persoonlijkheidstypes identificeert op basis van vier dichotomieën: Extraversion (E) vs. Introversion (I), Sensing (S) vs. Intuition (N), Thinking (T) vs. Feeling (F), en Judging (J) vs. Perceiving (P).
   • Toepassing: Dit model helpt bij het identificeren van iemands voorkeuren en hoe ze omgaan met de wereld. Het wordt vaak gebruikt in loopbaanbegeleiding, teamontwikkeling en leiderschapstrainingen.
3. Het Situational Leadership Model (Hersey-Blanchard)
   • Wat is het?: Dit model stelt dat er geen vaste benadering is voor leiderschap, maar dat de meest effectieve leiders hun stijl aanpassen aan de situatie en de ontwikkelingsfase van hun teamleden.
   • Toepassing: Leiders gebruiken dit model om te bepalen of ze een meer directieve of ondersteunende stijl moeten aannemen, afhankelijk van de competentie en betrokkenheid van hun teamleden. Het helpt bij het verbeteren van de prestaties en motivatie binnen een team.
4. Transactionele Analyse (TA)
   • Wat is het?: Transactionele Analyse is een theorie ontwikkeld door Eric Berne, die menselijke interacties analyseert in termen van transacties tussen de “ouder”, “volwassene” en “kind” in elke persoon.
   • Toepassing: TA wordt gebruikt om inzicht te krijgen in communicatiepatronen en om negatieve communicatiepatronen te doorbreken. Het helpt mensen om hun gedrag en interacties te veranderen voor betere communicatie en relaties.
5. Het Johari Venster
   • Wat is het?: Het Johari Venster is een model dat helpt bij het verbeteren van zelfbewustzijn, wederzijds begrip en communicatie in teams. Het verdeelt kennis over jezelf en hoe anderen jou zien in vier kwadranten: Open, Blind, Verborgen, en Onbekend.
   • Toepassing: Dit model wordt vaak gebruikt in teamontwikkeling om te helpen bij het openstellen voor feedback en het bevorderen van een open communicatiecultuur.
6. Spiral Dynamics
   • Wat is het?: Spiral Dynamics beschrijft menselijke ontwikkeling in termen van waarden en gedragscomplexiteit. Het identificeert verschillende waardesystemen (memes) die bepalen hoe mensen denken en reageren.
   • Toepassing: Dit model wordt gebruikt om inzicht te krijgen in cultuurveranderingen binnen organisaties en om strategieën te ontwikkelen voor het omgaan met diversiteit in waarden en gedragingen binnen een team of organisatie.
7. The Five Dysfunctions of a Team (Patrick Lencioni)
   • Wat is het?: Dit model identificeert vijf disfuncties die teams kunnen tegenhouden in hun ontwikkeling: Afwezigheid van vertrouwen, angst voor conflict, gebrek aan betrokkenheid, vermijden van verantwoordelijkheid, en gebrek aan aandacht voor resultaten.
   • Toepassing: Dit model wordt gebruikt in teamcoaching en ontwikkeling om deze disfuncties aan te pakken en de samenwerking in teams te verbeteren.

Deze modellen kunnen, net als de Roos van Leary, waardevolle inzichten bieden in hoe individuen en teams functioneren en hoe communicatie en samenwerking verbeterd kunnen worden. Elk model heeft zijn eigen focus en toepassingen, waardoor ze verschillende aspecten van team- en organisatiegedrag verduidelijken.

Samenvattend

De Roos van Leary biedt nuttige inzichten voor Lean-leiders en -coaches die zich bezighouden met procesverbetering. Door het gedrag binnen teams te analyseren en waar nodig aan te passen, kan de communicatie verbeterd worden, waardoor processen soepeler verlopen en weerstand tegen verandering afneemt. Dit leidt tot efficiëntere werkprocessen en een cultuur van continu verbeteren, waarin iedereen actief bijdraagt aan het succes van de organisatie.

Het toepassen van de Roos van Leary binnen een Lean-context kan dus een waardevol hulpmiddel zijn om zowel de menselijke als de procesmatige aspecten van een organisatie te verbeteren en zo bij te dragen aan duurzame resultaten.

Wil je meer leren over Lean? Ontdek dan onze online Lean-opleidingen!

Onze gratis Lean White Belt-training is een geweldige manier om te beginnen. Met de code ‘lean20’ krijg je bovendien 20% korting op al onze online Lean-cursussen.

Wil je eerst ervaren hoe een online Lean-training werkt? Doorloop de demo en ontdek hoe veelzijdig en compleet onze online trainingen zijn.