Jidoka: Van Weefmachines tot Wereldwijde Autofabrikant

Het concept van Jidoka: voorkomen is beter dan genezen.

Het idee van Jidoka, ook wel bekend als “autonomation” of “intelligente automatisering”, ontstond tijdens de industriële revolutie, een periode waarin machines in een razend tempo menselijke arbeid begonnen over te nemen. Hoewel deze machines een hoge mate van efficiëntie brachten, waren ze niet altijd even betrouwbaar of zonder hun gebreken. Fouten traden vaak op in het productieproces, wat resulteerde in defecte producten en verspilling van tijd en middelen (Muda).

In dit tijdperk kwam Sakichi Toyoda, de grondlegger van wat later Toyota zou worden, in beeld. Toyoda was een uitvinder en zijn eerste succesvolle onderneming was Toyoda Loom Works, waar weefmachines werden gebouwd. Hij wordt gezien als de vader van de Japanse industriële revolutie.

Bij het observeren van het weefproces merkte Toyoda op dat de machines vaak onbruikbare stoffen produceerden als gevolg van gebroken draden. Om dit probleem te verhelpen, ontwikkelde hij het concept van Jidoka. Hij creëerde een mechanisme waarbij de weefmachine automatisch zou stoppen zodra een draad brak.

Het concept van Jidoka zoals toegepast bij Toyota in de automobielindustrie heeft geleid tot een revolutie in het begrip van kwaliteitscontrole en efficiëntie in het productieproces. Het automatisch stoppen van machines is één aspect. Maar wat als er medewerkers fouten maken? De mensen bij Toyota begonnen na te denken over het elimineren van menselijke fouten. Het Poka Yoke concept werd geïntroduceerd.

Wat is Poka Yoke?

Poka Yoke is een Japanse term die letterlijk “onbedoelde fouten vermijden” betekent. Het concept heeft als doel processen zo te ontwerpen dat het bijna onmogelijk wordt om fouten te maken. Dit wordt bereikt door specifieke preventieve maatregelen in het proces te implementeren om menselijke fouten te vermijden, of het design van materialen zo aan te passen dat het maar op één manier past. Daarnaast kregen de medewerkers de bevoegdheid om de productielijn stil te leggen zodra ze een fout zagen. Daarom wordt dit ook wel “stop the line” genoemd.

Poka Yoke is een perfecte aanvulling op het Jidoka-concept. Terwijl Jidoka zich richt op het stoppen van machines om fouten te corrigeren zodra ze worden gedetecteerd, richt Poka Yoke zich op het voorkomen van menselijke fouten. In de praktijk betekent dit dat elke medewerker de mogelijkheid en verantwoordelijkheid heeft om de kwaliteit van het eindproduct te waarborgen.

Het toepassen van Jidoka en Poka Yoke samen heeft niet alleen geleid tot een hogere kwaliteit van producten, maar heeft ook de bedrijfscultuur bij Toyota en vele andere organisaties getransformeerd. Medewerkers worden gezien als cruciale actoren in het proces van kwaliteitscontrole en continue verbetering, en hebben de autonomie en het vertrouwen om hun expertise toe te passen om de beste resultaten te bereiken.

Stop the Line:

De mogelijkheid voor een individuele werknemer om de productielijn te stoppen zodra een fout wordt ontdekt, betekent dat kwaliteit niet langer wordt gezien als de verantwoordelijkheid van slechts één afdeling. Het is een collectieve inspanning. Dit helpt om een cultuur van betrokkenheid, verantwoordelijkheid en trots in het werk te creëren, wat op zijn beurt bijdraagt aan de algehele efficiëntie en succes van de organisatie.

Deze principes zijn niet alleen toepasbaar in de automobielindustrie of productielijnen. Ze kunnen worden toegepast in elke industrie en bij elk bedrijf dat streeft naar hogere kwaliteitsstandaarden en efficiëntie. Of het nu gaat om softwareontwikkeling, gezondheidszorg, financiële dienstverlening of een start-up, de concepten van Jidoka en Poka Yoke kunnen helpen om fouten te verminderen, de kwaliteit te verhogen en uiteindelijk de tevredenheid van klanten te verbeteren.

Zoals Taiichi Ohno, de vader van het Toyota Productie Systeem, ooit zei: “Het beste kwaliteitsidee is dat van een productielijn die stopt als er een probleem is”.

Voorbeelden Poka Yoke:

Een klassiek voorbeeld van Poka Yoke komt uit de autoproductie. Denk aan een autodeurpaneel dat in een bepaalde richting moet worden gemonteerd. Om te voorkomen dat werknemers de deur verkeerd om monteren, worden de bevestigingsgaten in een specifieke volgorde en opstelling gemaakt, zodat de deur maar op één manier past. Dit ontwerp, bekend als een fysieke poka yoke, zorgt ervoor dat het onmogelijk is om de deur verkeerd te installeren.

Nog een voorbeeld komt uit de computerindustrie, waar USB-sticks zijn ontworpen om slechts op één manier in een USB-poort te passen. Dit is weer een voorbeeld van een fysieke poka yoke, ontworpen om te voorkomen dat gebruikers hun USB-apparaten verkeerd om in de poort steken.

In een kantooromgeving kan een software die alleen specifieke soorten bestanden accepteert om te uploaden, worden gezien als een vorm van poka yoke. Dit voorkomt dat gebruikers per ongeluk het verkeerde type bestand uploaden en zorgt ervoor dat alleen compatibele bestanden worden geaccepteerd.

Poka Yoke-principes kunnen ook worden toegepast in service-industrieën

Bijvoorbeeld, veel online boekingssystemen vereisen dat klanten hun e-mailadres tweemaal invoeren om te verifiëren dat ze het juiste adres hebben ingevoerd. Dit is een voorbeeld van een poka yoke-techniek die bekend staat als een controlestap.

Een andere toepassing in de dienstverlening is bij callcenters, waar scripts en gestandaardiseerde procedures worden gebruikt om te zorgen dat medewerkers alle benodigde informatie verstrekken en bepaalde stappen volgen tijdens het interactie met de klant. Deze scripts fungeren als een soort poka yoke, om ervoor te zorgen dat medewerkers geen belangrijke informatie vergeten of stappen overslaan.

Bij medische procedures, zoals het toedienen van medicatie of het uitvoeren van chirurgische ingrepen, kunnen poka yoke technieken levens redden. Veel ziekenhuizen maken gebruik van barcodescanners om ervoor te zorgen dat patiënten de juiste medicatie krijgen toegediend. Daarnaast worden chirurgische instrumenten soms specifiek ontworpen om alleen op de juiste manier te kunnen worden gebruikt, om medische fouten te voorkomen.

In de horeca kunnen poka yoke technieken worden gebruikt om consistentie en kwaliteit in de dienstverlening te garanderen. Denk aan kooktechnieken en recepten die stapsgewijze instructies bieden, of aan apparaten die automatisch de juiste hoeveelheid ingrediënten meten om consistentie in smaak en presentatie te garanderen.

Kortom, de principes van Jidoka en Poka Yoke, die zijn ontstaan in de productiewereld, hebben brede toepassingen gevonden in verschillende industrieën en vormen een krachtig instrument voor het verbeteren van de kwaliteit en efficiëntie. Of het nu gaat om productie, dienstverlening of zelfs bij softwareontwikkeling, deze principes helpen fouten te voorkomen en de tevredenheid van klanten te verbeteren, wat uiteindelijk leidt tot succes op lange termijn.