Kennisbank

Value Stream Map (VSM): Een Lean-tool voor procesoptimalisatie

Value Stream Map (VSM)

Value Stream Map (VSM) is een veelgebruikte tool in de Lean-Methode, die helpt bij het identificeren van verspillingen in processen. In deze blogpost bespreken we de principes van VSM, de voordelen ervan en hoe deze techniek kan bijdragen aan het verbeteren van processen.

Wat is een Value Stream Map (VSM)?

Value Stream Map (VSM) is een Lean-techniek die zich richt op het visualiseren en analyseren van de stroom van materialen en informatie die nodig zijn om een product of dienst van begin tot eind te leveren. Een belangrijke toevoeging ten opzichte van bijvoorbeeld een Flowchart of Swimlane is dat er data wordt toegevoegd, zodat je per processtap analyses kunt uitvoeren.

De activiteiten worden gekwantificeerd en de stroom van informatie wordt gevisualiseerd. De Value Stream Map wordt ook wel de Waarde-stroomanalyse genoemd. De essentie van het principe “waarde” is dat de waarde van een product of dienst wordt bepaald door de klant.

Hoe werkt Value Stream Map (VSM)?

Het proces van Value Stream Map (VSM) begint met het identificeren van de belangrijkste processen en activiteiten die betrokken zijn bij het creëren en leveren van waarde aan de klant. Deze processen en activiteiten worden gevisualiseerd in een procesbeschrijving die de stroom van materialen en informatie in het proces weergeeft.

Gegevens in de Value Stream Map

Tijdens het maken van de Value Stream Map (VSM) worden verschillende soorten gegevens verzameld en geanalyseerd, zoals doorlooptijden, wachttijden, voorraden, kwaliteitsniveaus en andere prestatie-indicatoren (KPI’s). Deze gegevens helpen je als Lean Green Belt of Black Belt om verspillingen te identificeren en gerichte verbeteracties (Kaizen) te implementeren om de algehele procesprestaties te verhogen.

Value Added en Verspillingen

Met de VSM visualiseren we welke activiteiten waarde toevoegen voor de klant en welke activiteiten verspillingen zijn. Lean richt zich op het elimineren van activiteiten die geen waarde toevoegen en het elimineren van verspillingen. De VSM gaat altijd uit van het perspectief van de klant en is gericht op levering volgens de verwachtingen, KPI’s, behoeften en wensen van de klant (dit wordt kwantificeerbaar gemaakt).

Activiteiten en Data

De Value Stream Map richt zich niet op functies en taken, maar op activiteiten in het proces gebaseerd op feiten (data en informatie). Het laat zien hoeveel tijd de handelingen toevoegen aan klantwaarde en hoeveel er wordt verspild doordat er geen waarde wordt toegevoegd. In tegenstelling tot bijvoorbeeld een flowchart en swimlane, is een Value Stream Map meer een visualisatie met afbeeldingen waarbij symbolen worden gebruikt.

De vier hoofdgebieden van een Value Stream Map (VSM):

Value Stream Maps kennen vier hoofdgebieden in hun opbouw en starten altijd vanaf de klant. Binnen deze vier gebieden wordt dan de informatie verzameld die nodig is.

De vier gebieden van een Value Stream Map zijn:

  1. Klant
  2. Processen
  3. Leveranciers
  4. Communicatieprocessen

Lean Training Value Stream Map (VSM) met vier hoofdgebieden - klant, processtappen, leverancier en communicatieprocessen, gepresenteerd door Lean.nl

Gegevensverzameling binnen de vier hoofdgebieden van de Value Stream Map

Binnen deze vier gebieden kan diverse informatie en data worden verzameld. Afhankelijk van je verbetertraject en de specifieke aspecten die je wilt verbeteren, verzamel je informatie over onderwerpen zoals:

  • Doorlooptijden: De totale tijd die een product of dienst nodig heeft om het proces te doorlopen.
  • Cyclustijd (C/T): De tijd die nodig is voor een specifieke bewerking, niet te verwarren met doorlooptijd.
  • Changeover Time (C/O): De tijd die nodig is om een machine of proces om te stellen voor een andere taak.
  • Uitvalpercentage: Het percentage van producten dat niet voldoet aan de kwaliteitsnormen.
  • Beschikbaarheid van Gereedschap/Systemen: De beschikbaarheid en gebruiksklaarheid van benodigde gereedschappen en systemen.
  • Voorraad: De hoeveelheid grondstoffen, werk-in-uitvoering en gereed product.
  • First-Time-Right Percentage: Het percentage van producten dat bij de eerste poging correct wordt geproduceerd zonder fouten.
  • Wachttijden: De tijd dat producten of diensten wachten tussen verschillende processtappen.
  • Transporttijden: De tijd die nodig is om producten of materialen te verplaatsen tussen verschillende locaties.
  • OEE (Overall Equipment Effectiveness): Een maatstaf voor de efficiëntie van een machine of productieproces, bestaande uit beschikbaarheid, prestatie en kwaliteitsfactoren.
  • Productiviteit: De output per tijdseenheid, bijvoorbeeld het aantal geproduceerde eenheden per uur.
  • Kwaliteitsniveaus: De mate waarin producten voldoen aan de gestelde kwaliteitsnormen.
  • Lead Time: De tijd vanaf het moment dat een klant een order plaatst tot het moment van levering.
  • Procesvariabiliteit: De mate van variatie in de uitvoering van een processtap.
  • Batchgrootte: Het aantal producten dat in één keer wordt verwerkt.
  • Bezettingsgraad: De mate waarin machines of medewerkers worden benut in vergelijking met hun maximale capaciteit.
  • Rework Percentage: Het percentage van producten dat opnieuw moet worden bewerkt vanwege fouten of defecten.
  • Aanvoerbetrouwbaarheid: De betrouwbaarheid van leveranciers in het tijdig leveren van materialen en grondstoffen.
  • Orderverwerkingstijd: De tijd die nodig is om een order te verwerken van ontvangst tot verzending.

Deze gegevens helpen je om een volledig beeld te krijgen van hun processen en gerichte verbeteringen door te voeren om de efficiëntie, kwaliteit en klanttevredenheid te verhogen. Door het identificeren van knelpunten, inefficiënties en verspillingen kunnen gerichte verbeteringsinitiatieven worden geïmplementeerd om de algehele procesprestaties te verbeteren.

Voorbeeld van een uitgewerkte Value Stream Map VSM

 

Lean Training Value Stream Map (VSM) voor het aluminium buizen productieproces, met gedetailleerde weergave van klant- en leveranciersrelaties, processtappen zoals zagen, trommelen, vormen, ponsen, wassen en verpakken, inclusief batchgroottes, doorlooptijden en cyclustijden, gepresenteerd door Lean.nl

 

 

Symbolen in Value Stream Mapping (VSM)

Een Value Stream Map (VSM) maakt gebruik van symbolen en visuals om de stroom van het proces grafisch weer te geven. Deze symbolen zijn niet gestandaardiseerd, dus je kunt veel verschillende varianten tegenkomen. Het belangrijkste is dat de symbolen je helpen om snel de flow van het proces te begrijpen en om verspillingen of mogelijkheden tot verbetering te identificeren.

Hier zijn een paar veelgebruikte VSM-symbolen:

  • Procesbox: Een rechthoek die een specifieke processtap vertegenwoordigt.
  • Databox: Een kleine rechthoek onder de procesbox die belangrijke gegevens zoals cyclustijd, wachttijd en voorraden bevat.
  • Voorraad: Een driehoek die aangeeft hoeveel materialen tussen processtappen als voorraad aanwezig zijn.
  • Elektronische informatiestroom: Een bliksemschicht die de stroom van elektronische informatie weergeeft.
  • Manuele informatiestroom: Een rechte pijl die de stroom van handmatige informatie aangeeft.
  • Push Arrow: Een pijl die aangeeft dat producten naar de volgende stap worden geduwd.
  • Pull Arrow: Een pijl die aangeeft dat producten worden getrokken door vraag uit de volgende stap.
  • Kaizen Burst: Een stervorm die aangeeft waar verbeteringsinitiatieven moeten plaatsvinden.

Deze symbolen helpen om een duidelijk en begrijpelijk beeld te schetsen van het proces, zodat je snel kunt zien waar optimalisaties mogelijk zijn.

 

Symbolen voor Value Stream Map (VSM) in Lean Training, inclusief proces, inventaris, klant/leverancier, push- en pull-pijlen, Kanban types, Kaizen burst, werkcel, FIFO lane, en transportpijlen, gepresenteerd door Lean.nl

 

Voordelen van Value Stream Mapping (VSM)

Enkele van de belangrijkste voordelen van het gebruik van Value Stream Mapping (VSM) zijn:

  1. Transparantie: Door het visualiseren en analyseren van processen kunnen inefficiënties, knelpunten en verspillingen worden geïdentificeerd en geëlimineerd.
  2. Value Added: Door het optimaliseren van processen om waarde efficiënter te leveren, kan de productiviteit en klanttevredenheid worden verhoogd.
  3. Kaizen: Value Stream Mapping (VSM) is een hulpmiddel voor continue verbetering, aangezien het organisaties in staat stelt om voortdurend hun processen te evalueren en verbeteringen door te voeren om optimale prestaties te bereiken.

Voorbeeld van een uitgewerkte Value Stream Map VSM met Kaizen Burst

In dit voorbeeld zijn er acht Kaizen bursts. Door deze te identificeren, kun je gerichte verbeteracties doorvoeren met methoden zoals PDCA, DMAIC of A3.

 

Lean Training Value Stream Map (VSM) voor het aluminium buizen productieproces met Kaizen Burst markeringen, inclusief klant- en leveranciersrelaties, processtappen zoals zagen, trommelen, vormen, ponsen, wassen en verpakken, en gedetailleerde informatie over batchgroottes, doorlooptijden en cyclustijden, gepresenteerd door Lean.nl

 

Stappenplan voor het uitvoeren van een Value Stream Map (VSM):

Er zijn geen vaste regels voor het maken van een VSM. Wanneer bepaalde symbolen een situatie niet dekken, is het mogelijk om nieuwe symbolen te bedenken. De te verzamelen data en het detailniveau zijn afhankelijk van de specifieke situatie. Volg dit stappenplan om alle gebieden van een VSM te doorlopen. Begin altijd bij de klant en houd de klant centraal.

Stap 1: Bepaal het product en de Voice of the Customer

Identificeer welk product of welke productfamilie je wilt analyseren. Het doel is om waarde te leveren aan de klant. Dit begint bij de ‘Voice of the Customer‘ (VOC), die de verwachtingen en behoeften van de klant beschrijft. Gebruik enquêtes, interviews en klantfeedback om deze informatie te verzamelen. Begrijp de doorlooptijdverwachtingen van de klant om je proces daarop af te stemmen.

Stap 2: Teken de Value Stream Map VSM

Beschrijf en teken de huidige situatie:

  • Processtappen: Activiteiten binnen een werkstation, voorgesteld met vierkante boxen.
  • Procesboxen: Representeren de processtappen, getekend van links naar rechts.
  • Databoxen: Onder elke processtap, bevatten gegevens zoals tijd, aantal medewerkers en prestatie-indicatoren.

Werk samen met de procesuitvoerders en wees bereid om meerdere versies te maken naarmate je meer leert.

Stap 3: Vul de databoxen in

Verzamel informatie voor je verbeterproject zoals:

  • Processtap
  • Totale productietijd
  • Cyclustijd (C/T)
  • Waarde toevoegende tijd
  • Niet-waarde toevoegende tijd
  • Wachttijd
  • Percentage eerste keer goed
  • Herbewerkingstijd
  • Uptime
  • Omsteltijd
  • Batchgrootte
  • Productieve tijd
  • Niet-productieve tijd

Deze data bieden inzicht in huidige prestaties en mogelijke verbeteringen.

Stap 4: Voeg materiaalstromen toe

Krijg inzicht in hoe materialen door het proces stromen:

  • Identificeer materialen per processtap.
  • Schat het gebruik van elk materiaal.
  • Noteer leveringsfrequentie.
  • Markeer opslaglocaties en voorraad.
  • Bepaal frequentie en redenen voor materiaalverplaatsingen.

Stap 5: Voeg informatiestromen toe

Bepaal de informatiestroom door het proces:

  • Ondersteunende informatie: Handleidingen, procedures, enz.
  • Orders: Klantaanvragen.
  • Schema’s: Activiteitenplanning.
  • Specificaties: Productie- en leveringsrichtlijnen.
  • Verzendinformatie: Leveringstijden en methoden.
  • Levertijden: Verwachte levertijden.
  • Kwaliteitsrapporten: Inspecties en audits.
  • Prestatie-indicatoren: Productiviteit en efficiëntie.
  • Inkoopinformatie: Leveranciers en voorwaarden.
  • Productieplanning en -roosters: Overzichten van productieactiviteiten.
  • Onderhoudsschema’s: Gepland onderhoud.
  • Veiligheidsrichtlijnen: Veiligheidsprotocollen.
  • Compliance-documenten: Wettelijke vereisten.

Stap 6: Bereken het totaal van de processtappen

Beoordeel kwalitatief en kwantitatief de processtappen:

  • Totale doorlooptijd: Cumulatieve tijd van begin tot eind.
  • Werkelijke uitvoeringstijd: Gemeten tijd inclusief wachttijden en verplaatsingen.

Gebruik deze gegevens om knelpunten en inefficiënties te identificeren en verbeteringen door te voeren.

Stap 7: Teken de tijdlijnladder

Visualiseer de totale productietijd onderaan de VSM:

  • Segmenteer de tijd volgens de productiestappen.
  • Maak onderscheid tussen waarde toevoegende en niet-waarde toevoegende tijd.

Dit helpt bij het identificeren van inefficiënties en optimalisaties binnen het proces.

Twee versies van Value Stream Map (VSM)

Maak twee versies van de VSM:

  • Current State VSM (Huidige Situatie): Analyseer de huidige situatie.
  • Future State VSM (Toekomstige Situatie): Ontwerp de verbeterde situatie.

Door deze stappen te volgen, kun je een gedetailleerde en effectieve VSM maken die helpt bij het optimaliseren van processen en het verbeteren van klanttevredenheid.

 

Eindconclusie Value Stream Map (VSM)

Het opstellen van een Value Stream Map (VSM) biedt een gedetailleerd overzicht van het gehele productieproces, van leverancier tot klant. Door het in kaart brengen van doorlooptijden, wachttijden, voorraden, en andere kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s), worden verspillingen en inefficiënties zichtbaar gemaakt. Dit stelt Lean Green Belts en Black Belts in staat om gerichte verbeteracties te ondernemen met behulp van methodieken zoals PDCA, DMAIC en A3.

Het identificeren van Kaizen bursts binnen de VSM is een manier om specifieke gebieden aan te wijzen waar directe verbeteringen kunnen worden doorgevoerd. Deze systematische benadering helpt niet alleen bij het verhogen van de algehele procesprestaties, maar draagt ook bij aan een cultuur van continue verbetering binnen de organisatie.

Samengevat, een goed uitgevoerde VSM is een onmisbaar instrument in Lean management, dat leidt tot verbeterde efficiëntie, hogere productkwaliteit, en een verhoogde klanttevredenheid. 

Online Lean training:
100% Lean, helemaal op jouw tempo

Veel gelezen in onze kennisbank