Hoe pas je een Fishbone- of Ishikawa-diagram toe?

Wat is een Fishbone (Visgraat)- of Ishikawa-diagram?

Het Fishbone- of Ishikawa-diagram, ook wel oorzaak-en-gevolg- of visgraatdiagram genoemd, is een grafisch hulpmiddel dat helpt bij het identificeren en analyseren van mogelijke oorzaken van een specifiek probleem of effect. Dit diagram werd in de jaren 60 ontwikkeld door de Japanse professor Kaoru Ishikawa en is een belangrijk instrument binnen kwaliteitsmanagement, Lean en Lean Six Sigma-methodologieën.

Oorsprong en Doel van een Visgraat– of Ishikawa-diagram?

Het Fishbone-diagram is ontworpen om problemen en hun oorzaken visueel in kaart te brengen. Het helpt teams om systematisch te onderzoeken welke factoren kunnen bijdragen aan een bepaald probleem. Dit maakt het eenvoudiger om onderliggende oorzaken te identificeren en aan te pakken.

Gebruik van het Visgraatdiagram

In dit artikel bespreken we de oorsprong en het doel van het Visgraatdiagram en geven we een stapsgewijze uitleg over hoe je dit hulpmiddel kunt gebruiken om problemen in je organisatie aan te pakken. Door het toepassen van het Visgraatdiagram kun je:

1. Probleemdefinitie: Begin met het duidelijk omschrijven van het probleem.
2. Hoofdcategorieën Identificeren: Bepaal de hoofdcategorieën van oorzaken, zoals Mensen, Methoden, Materiaal, Machines, Milieu en Metingen.
3. Oorzaken Brainstormen: Brainstorm met je team om mogelijke oorzaken binnen elke categorie te identificeren.
4. Analyse: Analyseer de oorzaken om de meest waarschijnlijke bijdragende factoren te bepalen.
5. Actieplannen Opstellen: Ontwikkel actieplannen om de geïdentificeerde oorzaken aan te pakken en het probleem op te lossen.

Met behulp van het Fishbone- of Ishikawa-diagram kun je op een gestructureerde manier problemen analyseren en effectieve oplossingen ontwikkelen, wat bijdraagt aan een betere kwaliteit en efficiëntere processen binnen je organisatie.

Waarom wordt dit een Visgraatdiagram genoemd?

Het Ishikawa-diagram wordt ook wel Visgraatdiagram genoemd omdat het vaak lijkt op een vis met een kop en staart. Op de graten van de vis worden de oorzaken gevisualiseerd.

Hoe werkt het Visgraatdiagram?

Het Fishbone-diagram is opgebouwd uit een horizontale lijn die het probleem of effect vertegenwoordigt, en vertakkingen die de mogelijke oorzaken weergeven. Deze vertakkingen zijn onderverdeeld in categorieën, vaak aangeduid als de 6M’s:

• Mens (Man): Vaardigheden, ervaring, kennis en gedrag van medewerkers.
• Methode: Werkwijzen, procedures en processen.
• Machine: Apparatuur, gereedschappen en technologie.
• Materiaal: Grondstoffen, componenten en verbruiksgoederen.
• Metingen: Prestatie-indicatoren, test- en inspectiemethoden.
• Milieu (Mother Nature): Omgevingsfactoren zoals temperatuur, vochtigheid en licht.

Stappenplan om een Visgraatdiagram te maken

1. Identificeer het probleem: Definieer het probleem of effect dat je wilt onderzoeken en schrijf dit aan het uiteinde van de horizontale lijn (de “viskop”).
2. Brainstorm over mogelijke oorzaken: Verzamel een team van mensen die betrokken zijn bij het proces en brainstorm over mogelijke oorzaken. Gebruik de 6M’s als leidraad voor het genereren van ideeën. Focus in deze fase uitsluitend op het identificeren van oorzaken, zonder oplossingen te bespreken.
3. Organiseer en categoriseer de oorzaken: Verdeel de geïdentificeerde oorzaken in categorieën en plaats ze langs de vertakkingen van het diagram.
4. Analyseer en identificeer de kernoorzaken: Ga dieper in op de geïdentificeerde oorzaken en gebruik technieken zoals de “5 Whys” en de “5W1H” (Wie, Wat, Waar, Wanneer, Waarom en Hoe) om de kernoorzaken te vinden.
5. Prioriteer: Bepaal welke kernoorzaken als eerste moeten worden aangepakt.
6. Brainstorm oplossingen: Richt je in deze brainstormsessie op mogelijke oplossingen voor de geïdentificeerde kernoorzaken.
7. Implementeer: Implementeer de gekozen oplossingen met behulp van de PDCA (Plan-Do-Check-Act) of DMAIC (Define-Measure-Analyze-Improve-Control) methodologie.

Voordelen van het Visgraatdiagram

• Helpt bij het identificeren van mogelijke oorzaken van een probleem: Het diagram maakt het mogelijk om alle potentiële oorzaken van een probleem te visualiseren en systematisch te analyseren.
• Bevordert systematisch denken en samenwerking binnen een team: Door gezamenlijk oorzaken te identificeren, stimuleert het diagram teamwerk en een gestructureerde aanpak.
• Biedt een visuele weergave van complexe problemen en hun oorzaken: Het visuele aspect van het diagram maakt het eenvoudiger om de relaties tussen verschillende oorzaken te begrijpen en te communiceren.
• Maakt het eenvoudiger om prioriteiten te stellen bij het aanpakken van oorzaken: Het diagram helpt teams om de belangrijkste oorzaken te identificeren en prioriteiten te stellen bij het ontwikkelen van oplossingen.

Toepassingen van het Visgraatdiagram in Lean en Lean Six Sigma

Visgraatdiagrammen worden vaak gebruikt in combinatie met Lean en Lean Six Sigma-methodologieën, zoals de PDCA (Plan, Do, Check, Act) en DMAIC (Define, Measure, Analyze, Improve, Control) aanpak. In Lean zijn we altijd op zoek naar oorzaken van problemen in processen. Deze oorzaken zijn te vinden in het proces zelf; alle verspillingen die je hebt geïdentificeerd, zijn potentiële oorzaken. Daarnaast kun je oorzaken halen uit je data-analyse en aanvullende oorzaken identificeren die door medewerkers worden aangegeven in het Ishikawa diagram.

Tijdens de Analyse-fase van een Lean en Lean Six Sigma-project helpt het Ishikawa-diagram teams om dieper in te gaan op de oorzaken van een probleem. Dit stelt hen in staat gerichte verbeteringen aan te brengen door de kernoorzaken aan te pakken en effectieve oplossingen te ontwikkelen.

Conclusie

Het Fishbone (Visgraat)- of Ishikawa-diagram is een krachtig hulpmiddel voor het analyseren van problemen en het achterhalen van hun oorzaken. Door dit instrument te gebruiken, kunnen teams dieper ingaan op de onderliggende oorzaken van een probleem en gerichte verbeteringen aanbrengen om de algehele prestaties van hun organisatie te verhogen. Of je nu deelneemt aan een Lean Green Belt-training of gewoon op zoek bent naar een effectieve manier om problemen aan te pakken, het Fishbone-diagram is een waardevolle toevoeging aan je probleemoplossende toolbox.

Wil je meer weten over het Visgraatdiagram? Volg dan onze online Lean Green Belt training.